نشریه علمی شهر ایمن

ارزیابی کیفی معماری کلانتری به مثابه فضای شهری عمومی – عملکردی بر اساس روش ترجیحات کاربر، مورد مطالعه ۲۸ کلانتری تهران بزرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده هنر ومعماری، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

3 دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)

چکیده

در شهر‌های امروزی، فضاهای شهری متنوعی با‌طیف وسیعی از عملکردهای تفریحی تا امنیتی وجود دارد. کلانتری‌ها نیز یکی از‌این فضا‌های شهری هستند که مهمترین وظیفه انها، حفظ امنیت و نظم اجتماعی در شهر است. روش تحقیق این پژوهش در دو بخش نظری و عملی صورت پذیرفته است، در بخش نظری با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی بعد های اصلی مورد نیاز برای ارزیابی کیفیت معماری کلانتری، به عنوان یک فضای شهری، توسط نظریه ابعاد کیفی فضا (پروفسور کرمونا) تبیین گردید و همچنین با استفاده از منابع کتابخانه ای از قبیل مقالات و کتب شاخصه های هر کدام از این ابعاد متناسب با معماری کلانتری تبیین گردیده است. در‌نهایت شش فاکتور ‌(اجتماعی، بصری، ادراکی، فضایی، مورفولوژی و عملکردی)‌برای معرفی یک فضای شهری براساس نظریه پروفسور متیو کارمونا انتخاب شدند. سپس به تبیین زیر شاخصه‌های هر‌کدام از فاکتورها پرداخته شده است. جهت شناسایی عوامل موثر بر‌کیفیت معماری کلانتری و نحوه اثر آنها ۲۸‌مورد از کلانتری‌های واقع در مناطق 1، 2، 3، 4، 5، 7 و 8‌ شهر‌تهران مورد بررسی قرار گرفته‌اند. جامعه آماری در‌این پژوهش متشکل از مراجعین و پرسنل حاضر در کلانتری‌ها، مهندسین پژوهشگاه ناجا و متخصصین معماری و طراحی شهری انتخاب شده است. به‌‌منظور رفع معضل نداشتن دانش تخصصی معماری، جامعه آماری و ایجاد زبان مشترک بین پژوهشگر و پاسخ دهندگان از روش‌ارزیابی ترجیحات استفاده‌کنندگان در‌این پژهش استفاده شده است. نتایج بدست آمده حاکی از دستیابی به عناصر هویتی است که می‌توان بوسیله آن، معماری کلانتری، که یک ساختار عمومی‌–‌ عملکردی شهری است را ارتقاء داد و موجب افزایش کیفیت معماری آن شد. در انتها پیشنهادات طراحی معماری متناسب با پژوهش انجام شده برای کلانتری‌ها ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

  1. اسرافیلی, امیرحسین. 1387. “ ﻧﻘﺶ حضور گشتی های پلیس در اماکن و محله های جرمخیز در پیشگیری از جرم.” ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩﻯ ﭘﻠﻴﺲ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮﻯ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺍﻧﺘﻈﺎﻣﻰ 63-68.
  2. افروغ, محمد. 1377. طراحی فضاهای شهری. تهران: دانشگاه تهران.
  3. حرینی, سید حسین. 1377. فرایند طراحی شهری. تهران: دانشگاه تهران.
  4. بدری بنام، نسیبه، و موسوی، میر سعیدی، و اکبری نامدار، شبنم، ایرانزاده، سلیمان. (1399). سنجش میزان رضایت مندی کاربران از کیفیت عملکردی فضای آموزشی با تأکید بر ارتقاء بهره وری مراکز آموزشی دانشگاهی, مورد مطالعاتی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 13(32 ), 37-51.
  5. بدری بنام، نسیبه، و موسوی، میر سعیدی، و اکبری نامدار، شبنم، ایرانزاده، سلیمان. (1398). شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر پایداری اجتماعی مکان در فضای آموزشی (نمونه موردی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی تبریز ). شهر ایمن, 2(5 ).
  6. البرزی، فریبا، و پروینیان، شایسته. (1398). ظهور«معنا» در مکان, با تأکید بر معماری «پدیدارشناسانه», مورد مطالعاتی: فضای شهری سبزه میدان قزوین. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 12(28 ), 1-19.
  7. بندریان, رضا. 1386. “ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﻠﯿﺪی ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﺮای ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻠﯿﺴﯽ.” ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ داﻧﺶ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ 108-118.
  8. بیات, اشکان, و لیلا رسولی. 1392. “ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﻀﺎی ﮐﻼﻧﺘﺮی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ آراﻣﺶ رواﻧﯽ ﻣﺮاﺟﻌﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮی.” نظم و امنیت انتظامی 61-91.
  9. بیکن, ادموند. 1376. طراحی شهر ها. با ترجمه فرزانه طاهری. نشر شهیدی.
  10. پاکزاد, جهانشاه. 1384. مبانی نظری و فرآیند طراحی. تهران: وزارت راه و شهرسازی.
  11. [پور جعفر, محمدرضا, و فهیمه دهقانی. 1390. “نقش بازافرینی مناظر فرهنگی بر ارتقای کیفیت زندگی شهری (نمونه موردی: مجموعه زندیه شیراز).” نشریه علمی پژوهشی نقش جهان 81-94.
  12. پیرانی, محمد علی, سعید رحمانی, و مریم محمدی. 1392. “جستاری بر دفاع غیر عامل از منظر معماری.” فصلنامه علمی دانش انتظامی 99-120.
  13. جنیدی، محمد، و میکائیلی، امید رضا، و نابغه، مهرداد، و بسطامی، مرتضی. (1397). بررسی تهدیدات و میزان آسیب پذیری خطوط انتقال انرژی با رویکرد پدافند غیر عامل. شهر ایمن, 1(4 ), ۱-۱۴.
  14. حقیر، سعید، و مساله گو، مهساسادات. (1399). تأثیر فضای معماری مدرن در وسعت بخشیدن به دامنه ی آگاهی ناظر و ریشه یابی آن در نظریه ی تن-آگاه مرلوپونتی. باغ نظر, 17(87 ), 19-28.
  15. حیدر پور, علی. 1393. “طراحی و ساخت ساختمان های مدرن پلیسی با نگرش به پدافند غیرعامل.” نشریه علمی مطالعات مهندسی 88-97.
  16. خاکسار، ندا، و صالحی نیا، مجید، و میرحسینی، سید مجتبی. (1399). بازشناسی عوامل سازنده سلسله مراتب نوری در فضای معماری ایرانی-اسلامی. نقش جهان, 10(4 ), 277-286.
  17. دفتر مقررات ملی ایران. 1391. مقررات ملی ساختمان ایران، مبحث 25، پدافند غیر عامل. ﻧﺸﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ.
  18. رفیعی کیا، هادی. (1399). عارضه یابی سیستم عملکرد خدمات کلانتری و ارائه راهکارهای بهبود (مورد مطالعه: کلانتری های شهر تهران). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 13(1 (پیاپی 49)), 21-46.
  19. سلیمان زاده، سجاد، و حبیب، فرح، و اعتصام، ایرج. (1398). مدل مفهومی ارزیابی شاخص های فضای معماری بر مبنای تطبیق دیدگاه های غربی و ایرانی-اسلامی. پژوهش های معماری اسلامی, 7(2 (پیاپی 23) ), 143-163.
  20. سمیعی، امیر، و خدابخشی، سحر، و فروتن، منوچهر. (1395). مطالعه تطبیقی بازنمایی فضای معماری سنتی در آثار نقاشی و معماری معاصر ایران, نمونه موردی: آثار نقاشی پرویز کلانتری و آثار معماری سید هادی میرمیران. معماری و شهرسازی آرمان شهر, -(17), 63-78.
  21. شریعتی، مسعود، نوربخش، سیدمرتضی، رفعتی اصل، سیدعزیز، بهربر، سروش. 1390. “ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ اﺳﺘﺮس ﺷﻐﻠﻰ داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﮕﺎن ﺷﺎﻏﻞ در کلانتری های تهران بزرگ.” مدیریت ترافیک 29-44.
  22. شولتز, کریستین نوربرگ. 1384. ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺳﯽ فضاها. با ترجمه سید حسین بحرینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  23. صادقی، خدیجه، و طولابی نژاد، مهرشاد. (1398). تحلیل ادراک جامعه محلی از بازساخت کالبدی-فضایی اجرای طرح هادی در دهستان رشتخوار. مسکن و محیط روستا, 38(167 ), 67-82.
  24. عبدی, توحید, و علی رضا جزینی. 1380. “تحلیل بر پلیس حرفه ای و مردمی (پلیس 110).” دانش انتظامی سال سوم، شماره اول.
  25. قوچانی، محیا، و تاجی، محمد، و تبیانیان، مریم. (1398). اولویت بندی شاخص های طراحی فضای مابین مجتکع های مسکونی براساس اصول پدافند غیر عامل (نمونه موردی: شهرک اکباتان تهران ). شهر ایمن, 2(6 ), ۱-۲۴.
  26. قوچانی، محیا، و تاجی، محمد، و دربانیان، مجتبی. (1397). ارزیابی و شبیه سازی آسیب پذیری انبار های نگهداری مواد پرخطر در برابر تهدیدات با رویکرد پدافند غیر عامل. شهر ایمن, 1(4 ), ۱-۱۶.
  27. کرمی, رقیه, محسن کلانتری, و حمیدرضا قدیمی. 1396. “ﺳﻨﺠﺶ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻯ ﻛﻼﻧﺘﺮﻯ ﻫﺎﻯ ﺷﻬﺮ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎﺭﺑﺮﻯ ﻫﺎﻯ ﺷﻬﺮﻯ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻰ.” فصلنامه علمی پژوهش‌های مدیریت انتظامی 135-159.
  28. کریمی، م.، و حسین پور توانی، ن.، و دلشاد سیاهکلی، م. (1399). مطالعه ی تطبیقی فضای بینابین در معماری ایران و جهان. معماری شناسی, 3(17).
  29. گلکار, کوروش. 1380. اسناد هدایت طراحی شهری. تهران: نشر سلیمی.
  30. گلکار, کوروش. 1386. “مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری.” مجله علمی پژوهشی صفه 66-75.
  31. محمدی ششکل، ف.، و سجادزاده، ح.، و فتحی، ص. (1398). تحلیل مولفه های موثر بر ایمنی کالبدی در الگو های پدافند غیر عامل ( مورد مطالعه: بافت آسیب پذیر شهر کاشان ). شهر ایمن, 2(6 ), ۱-۲۵.
  32. مختاریان پور، مجید، و دهقانی، حمید، و جعفریان، محمد مهدی. (1399). آسیب شناسی فعالیت های فرهنگی سازمان عقیدتی سیاسی ناجا در کلانتری ها و پاسگاه ها. بصیرت و تربیت اسلامی, 17(53 ), 9-40.
  33. مدنی پور, علی. 1379. فضاهای عمومی و خصوص شهر ها. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
  34. مردمی, کریم, و مهسا دلشاد. 1389. “محیط یادگیری انعطاف پذیر.” نشریه علمی پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران 109-118.
  35. مهدوی نژاد, محمد جواد. 1393. “چالش فناوری و شکوفایی در معماری معاصر کشور های در حال توسعه.” نشریه علمی پژوهشی نقش جهان 43-53.
  36. میرمیران, سید هادی. 1377. “سیری از ماده به روح.” فصلنامه معماری و شهرسازی 42-43، 94-100.
  37. هدمن, ریچارد. 1381. مبانی طراحی شهری. با ترجمه مصطفی عباس زادگان و راضیه رضازاده. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
  38. Carmona, M. 2000. Quality by design. London: Combridge University Press.
  39. Cowan, R. 2005. Public space- private space. new york: MIT University Press.
  40. Gupta, B., Rustagi, P., Sinha, P., & Sroa, R. (2022). Virtual Police Station System with Chat Bot Using FSM. In Intelligent Sustainable Systems (pp. 229-236). Springer, Singapore.
  41. Ghouchani, M., Taji, M., & Darbaniyan, M. (2019). Evaluation of Architectural Design Indicators of Mosques as Multipurpose bases with Passive Defense Approach. Disaster Prevention and Management Knowledge (quarterly), 9(1), 48-60.
  42. Gulersoy, N, E Ozosy, A Tezer, A Genliyigiter, and R Gunay. 2009. "Strategic quality planning in urban environment." Journal of Istanbul Technical University Faculty of Architecture 109-125.
  43. Headley, A. M., Blount-Hill, K. L., & John, V. J. S. (2021). The psychology of justice buildings: A survey experiment on police architecture, public sentiment, and race. Journal of Criminal Justice, 73, 101747.
  44. Huong, T. T. T. (2018). English Language Needs in Listening and Speaking Skill of Police Officers in Vietnam: Basis for ESP Syllabus Design. The Asian ESP Journal, 14(7.2), 251-279.
  45. Hajimoradi, G., Rajabpoor, A., Sahami, H., & Ranjbar, F. (2021). Design and location of multi-purpose forest parks with passive defense requirements (Case study of Tehran Region 4). Passive Defense Quarterly.
  46. Munyeka, W., & Setati, S. T. (2022). Organisational politics on job satisfaction: An empirical study of police officials in a selected police service station. Africa’s Public Service Delivery & Performance Review, 10(1), 12.
  47. Mahdinia, S. A., Ahmadi, M. J., & Naghipour, A. (2020). The Role of School Architectural Geometry With Approach Passive Defense.
  48. McAuley, J. (2019). Groundwater-architecture: improving the social value of groundwater (Doctoral dissertation, Unitec New Zealand).
  49. Maguire, P. F., & Costa, D. N. B. (2018). ‘Scientific torture’? Scientism and the marks of torture inside a police station in Belo Horizonte, Brazil. Vibrant: Virtual Brazilian Anthropology, 15.
  50. Osta Ali, Q. (2018). 3D Analysis and Design Maythoon Police Station.
  51. Sartipi, Z., Mahdi, M., & Pishgahifard, Z. (2022). Identify key drivers for achieving regional sustainable security based on passive defense criteria (Case study: Lavasanat District). Journal of Geography and Environmental Studies, 11(41), 39-54.
  52. Santiago Bazan, C., & Espinoza Ventura, A. (2021). Low back pain related to anxiety and depression in police officers at a police station in Lima. Revista de la Facultad de Medicina Humana, 21(1), 9.
  53. Totto, V., Maru, J., Reganit, J. C., Del Castillo Jr, C., Decritales, R., & Bangalisan, R. (2020). Renovation of Police Station in Sitio Barugo, Camarin, Caloocan City. Ascendens Asia Singapore–Bestlink College of the Philippines Journal of Multidisciplinary Research, 2(1).
  54. Trancik, r. 2005. Urban Regeneration. London: Combridge University Press.
نشریه علمی شهر ایمن
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 18
شهریور 1401
صفحه 35-59