نشریه علمی شهر ایمن

شناسایی عوامل مؤثر بر هویتمندی نماهای ساختمانی در محورهای تاریخی (مورد مطالعه :خیابان شهید قامت بیات زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی

2 گروه شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

با عنایت به اهمیت موضوع هویت نماهای شهری و علیرغم تبیین آن در محافل نظری و مدیریتی، همچنان در عمل فاصله زیادی با نماهای مطلوب وجود دارد. این پژوهش با بررسی خیابان شهید قامت بیات در شهر زنجان به دنبال تأکید بر لزوم هویتمندی نماها در محلات تاریخی و شناسایی عوامل مؤثر در ارتقای هویت در سیما و منظر خیابانی می‌باشد. نوع پژوهش بر مبنای هدف، کاربردی و جمع‌آوری اطلاعات آن بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهده و برداشت میدانی انجام ‌گرفته است. روش تحقیق مبتنی بر بهره‌گیری از روش‌های کمی و کیفی (تحلیل آمیخته) بوده و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌صورت کمی و با استفاده از نرم‌افزار spss انجام پذیرفته است. جامعه آماری پژوهش را 230 نفر از ساکنین محله زینبیه زنجان تشکیل می‌دهند که به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شده‌اند. نتایج این پژوهش توجه هم‌زمان به ابعاد سه‌گانه سازنده هویت (کالبدی، بصری، معنایی) را الزامی دانسته و بیان‌گر این مسئله است که در طراحی و ساماندهی نماهای خیابانی مستقر در بافت‌های تاریخی توجه به زمینه کالبدی و برقراری انسجام و پیوستگی بین قسمت‌های مختلف، پرهیز از اغتشاش بصری جداره‌ها، افزایش خوانایی سازمان فضایی و تعاملات اجتماعی در عرصه‌های عمومی از طریق شکل‌گیری فعالیت‌های جمعی، شناسایی تمایزات محلی خیابان مذکور از خیابان‌های اطراف و تأکید و تقویت آنها، از موارد مهم در راستای دستیابی به اهداف این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

  1. اسمعیلی، فاطمه؛ چاره‌جو، فرزین؛ حوریجانی، نسیم (1399). تحلیل و ارزیابی جداره‌های شهری با تأکید بر زیبایی‌شناسی بصری، با استفاده از روش شبکه‌بندی (نمونه موردی: خیابان انقلاب سنندج)، باغ نظر، 17(82)، 65-78.
  2. آتشین بار، محمد (1392). به‌سوی خیابان‌های انقلابی؟ مدیریت منظـر خیابان‌های تهـران دردوره اسلامی انقلاب، منظر، 24(1)، 28-31.
  3. امان‌پور، مریم؛ طاهباز، منصوره؛ کریمی‌فرد، لیلا (1400). بررسی تناسبات هندسی نمای ساختمان‌های مسکونی مدرن تهران با توجه به زیبایی بصری در راستای بهبود طراحی شهری. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 13(3)، 852-876.
  4. افشار نادری، کامران (1387)،  نما در معماری ایران، مجله معمار، 51 .
  5. بافت یگانه، منصور (1387). ضرورت بازبینی یک مفهوم؛ بازخوانی هویت درکاربرد مصالح ساختمانی در نماهای شهری تهران. مدیریت شهری، 19(6): 29-46.
  6. برزگر، محمدرضا (1383).  بازشناسی هویت شهری،  مجموعه مقالات همایش مسائل شهرسازی ایران، ساخت شهری، جلد یک، شیراز: دانشگاه شیراز.
  7. بلیلان اصل، لیدا ( 1389). طراحی بخشی از باروی تاریخی شهر تبریز، فصلنامة آبادی، 67.
  8. بهزادفر، مصطفی؛ شیعه، اسماعیل؛ نامداریان، احمدعلی (1396). تدوین چارچوب نظری منظر شهری به کمک نظریه تولید فضا و نیروهای مؤثر بر منظر شهری، مدیریت شهری، 6(24)، 81-94.
  9. بهزادفر، مصطفی ( 1387). هویت شهر (نگاهی به هویت شهر تهران). مرکز مطالعات فرهنگی شهر تهران. مؤسسه نشر شهر. چاپ دوم. تهران.
  10. بهزادفر، مصطفی. (1387). واژه‌نامه مفاهیم طراحی شهری، طرح تحقیقاتی انجام شده در مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
  11. پاکزاد، جهانشاه (1382). پدیدارشناسی نمای ساختمان‌های مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن، هنرهای زیبا، 14، 91 - 102 .
  12. پاکزاد، جهانشاه (1386). سیمای شهر؛ آن چه کوین لینچ از آن می‌فهمید، آبادی، 18(53)، 20-25.
  13. خاتمی سیدمهدی (1401). واکاوی چالش‌های هویت نماهای ساختمانی و نقش گروه‌های مؤثر در شکل‌گیری آن در شهر تهران. نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی، ۱۲ (۳) :۷۸-۶۳
  14. خاتمی، سیدمهدی؛ بوجاری، پوریا (1399). تحلیل چالش‌های نماهای شهری تهران در سده اخیر، مدیریت شهری، 58(21)، 91-111.
  15. خاک زند، مهدی؛ محمدی، مریم؛ جم، فاطمه؛ آقابزرگی، کوروش (1393). شناسایی عوامل مؤثر بر طراحی بدنه‌های شهری با تأکید بر ابعاد زیبایی‌شناسی و زیست‌محیطی (نمونه‌ی‌‌ موردی: خیابان ولی‌عصر (عج)- شهر قشم. فصلنامه مطالعات شهری، 3(10)، 15-26.
  16. دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه، زیر نظر: محمد معین و سیدجعفر شهیدی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
  17. سیدیان، سیدعلی؛ علی نیا، سعید؛ حیدر نتاج، وحید (1396). گونه‌شناسی بافت نمای شهری (با رویکرد شکلی) (نمونه موردی میدان امام خمینی (ره) تهران)،باغ نظر، 14(53)، 15-32.
  18. سیریل‌ بی. پامیر (1398). آفرینش مرکز شهری سرزنده: اصول طراحی شهری و بازآفرینی، مترجمان: امیر شکیبامنش، مصطفی بهزادفر، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
  19. شریفیان ثانی، مریم (1380). مشارکت شهروندی، حکمرانی شهری و مدیریت شهری، مدیریت شهری، 8 :42-55.
  20. طباطبایی، ملک (1390). جداره‌های شهری و نقش آنها در فضاهای شهری، انتشارات آرمانشهر، تهران.
  21. طلایی، مریم؛ متولی حقیقی، هادی (1400). مقایسه تطبیقی ویژگی‌های کالبدی جداره‌های شهری (نمونه‌های موردی: راسته بالا و پایین خیابان مشهد و تربیت تبریز)، فردوس هنر، 2(4)، 66-85.
  22. عبدالله‌خان گرجی، بهرام (1385). سیمای شهری: بعد رها شده سیاست های شهری در ایران، آبادی، 18(53)، 6-19.
  23. عرفانی، گوران؛ دیزانی، احسان (1389). ساماندهی از واژه تا عمل؛ قرائت واژه ساماندهی در مداخلات شهری، نشریه باغ نظر، 13، 60- 49.
  24. عفیفی، وحیده؛ طلایی، مریم؛ فهیمی‌فر، اصغر (1397). بررسی تزئینات جداره‌های ارزشمند تاریخی با هدف الگویابی برای تداوم تزئینات معماری ایرانی - اسلامی در بدنه‌های شهری (مطالعات موردی: راسته بالا خیابان مشهد). نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، ۸ (۲)،۱۲۱-۱۱۱.
  25. فرهودی، رحمت الله؛ تیموری، ایرج (1389). منظر شهری، هویت فرهنگی یا صنعت فرهنگی، خلاصه مقالات همایش ملی منظر شهری. پژوهشکده فرهنگ هنر جهاد دانشگاهی- مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
  26. فیضی، محسن؛ اسدپور، علی (1392). فرآیند بازآفرینی منظر میادین شهر تهران با هدف ارتقای تعاملات اجتماعی شهروندان، فصلنامه مطالعات شهری، 2(7)، 3-14.
  27. قربانی، کاظم؛ مندگاری، کاظم، نقصان محمدی، محمدرضا (1393). تألیف پیوندهای نوین در بافت‌های شهری با ارزش مطالعه موردی: خیابان دهم فروردین یزد، هفت شهر، 45-46، 29- 51.
  28. کریمی آذری، امیررضا؛ صفرنژاد، مهسا (1395). شناسایی مؤلفه‌های عینی و ذهنی مؤثر در طراحی نما در جهت ارتقاء هویت منظر شهری و افزایش حس تعلق شهروندان، نشریه پژوهش های منظر شهر، 6، 89-97.
  29. کریمی مشاور، مهرداد؛ منصوری، سید امیر؛ ادیبی، علی اصغر (1388). رابطه چگونگی قرارگیری ساختمان‌های بلند‌مرتبه و منظر شهری،باغ نظر، 7(13)، 89-99.
  30. کلانتری خلیل‌آباد، حسین؛ پوراحمد، احمد ( 1384)، مدیریت و برنامه‌ریزی احیای ناحیه تاریخی شهر یزد، تهران، نشریه پژوهش های جغرافیایی، 54، 77 - 92 .
  31. کیانی، اکبر؛ سالاری سردری، فرضعلی (1390). بررسی و ارزیابی اولویت‌های منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه با استفاده از مدلANP ، باغ نظر، 8(18)، 25-62.
  32. گلکار، کورش (1387). محیط بصری شهر؛ سیر تحول از رویکرد تزئینی تا رویکرد پایدار، فصلنامه علوم محیطی، 5(4)، 95-114.
  33. گلکار، کوروش (1384). مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری، نشریه علمی پژوهشی صفه، 32(2)، 38-65.
  34. گلی‌پور، مرجان؛ شهابیان، پویان؛ امین‌زاده گوهرریزی، بهناز (1400). خوانش عوامل مؤثر بر ارتقاء نماهای مسکونی شهر تهران از دیدگاه کنشگران. برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه ای، 6(17)، 119-146.
  35. لنگ، جان (1386). طراحی شهری: گونه‌شناسی رویه‌ها و محصولات، ترجمه سید حسین بحرینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  36. لطفی، صدیقه؛ محمدی، عبدالحمید (1391). بررسی ارتباط نمادهای شهری با هویت شهر (مطالعه موردی: شهر گنبدکاووس)، جغرافیا برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 2(2)، 61-70.
  37. لنگ، جان (1391). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، مترجم: علیرضا عینی‌فر، تهران: دانشگاه تهران.
  38. لینچ، کوین (1392). سیمای شهر، مترجم: منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  39. محمدی، مریم (1397). بازشناسی دلالت‌های معنایی انواع نما در انطباق با پاسخ عاطفی ناظران؛ نمونه خیابان شریعتی تهران. نامه معماری و شهرسازی، 11(21)، 39-58.
  40. محمودی، سید امیرسعید (1385). منظر شهری، مروری بر چند نظریه، آبادی، 18(53)، 54-61.
  41. موسوی سروینه باغی، الهه سادات و صادقی، علی رضا (1395). ارائه ی فرایند طراحی جداره‌های شهری در جهت ارتقای کیفیت‌های بصری زیبایی شناسی منظر شهری (نمونه موردی: خیابان احمدآباد مشهد). مدیریت شهری، 43(15): 99-114.
  42. مهدوی‌نژاد، محمد جواد؛ پورفتح اله، مائده (1394). فناوری‌های جدید نورپردازی و ارتقای حس تعلق شهروندان (مطالعه موردی: بدنه‌های شهری تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسـانی، 91(1)، 131-142.
  43. مهدی‌نژاد، سمانه؛ شقاقی، شهریار (1399). احیای هویت بافت تاریخی شهر با تأکید بر ساماندهی نظام کالبدی و بصری (مطالعه موردی: میدان تاریخی ویجویه تبریز)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، 11(41)، 69-81.
  44. نصـر، طاهره؛ ماجدی، حمید (1392). نگاهی به مقوله هویت در شهرسازی. معماری و شهرسازی آرمانشهر، 11(6)، 269-277.
  45. نقی‌زاده، محمد؛ زمانی، بهادر؛ کرمی، اسلام ( 1389). ملاحظات فرهنگی در شکل‌دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی، هویت شهر، 7، 7-16.
  46. Carmona, Mattew; Heath.Tim; Oc. Taner; Tiestess. Stive (2003). Public place and urban space. Architectural press, London.
  47. Cullen, G. (1961). Townscape. London: The Architectural Press.
  48. Deilmann, H., Bickenabach, G. and Pfeiffer, H. (1983). Living in Cities, Zurich.
  49. Jennath, K.A. & Nidhish, P. (2016). Aesthetic judgement and visual impact of architectural forms: a study of library buildings. Procedia Technology, (24), 1808–1818.
  50. Lang, J. (1984). Formal aesthetics and visual perception: questions architects ask. Visual Arts Research, 10(1), 66-73.
  51. Lynch, K. (1985); Site Planning; MIT, Cambridge, Mass.
  52. Swaffield, S. (2005). Landscape as A Way of Knowing the World. In: Harvey, S., Fieldhouse, Ken, Hopkins, John (Ed.) The Cultured Landscape; Designing The Environment in The 21st Century. Routledge.
  53. Utaberta, N., Jalali, A. H., Johar, S., Surat, M. & Che-Ani, A. I. (2012). Building Facade Study in Lahijan City, Iran: The Impact of Facade's Visual Elements on Historical Image. International Journal of Humanities and Social Sciences, 6(7), 1839-1844.
نشریه علمی شهر ایمن
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 18
شهریور 1401
صفحه 61-78