نشریه علمی شهر ایمن
ارزیابی و تحلیل میزان تابآوری شهر ارومیه
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه
2 گروه جغرافیای دانشگاه مراغه
چکیده
شهرنشینی از خصوصیات بارز جهان امروز است و اکثر جمعیت دنیا در شهرها ساکن هستند. بیشتر شهرها و مراکز سکونتگاهی در مکان‌هایی بنا شده‌اند که در معرض انواع مخاطرات طبیعی و یا مخاطرات انسانی بر اثر دخالت‌ها و پیشرفت‌های تکنولوژی بشری قرار دارند که این چالشی اساسی در دست‌یابی جوامع شهری به توسعه پایدار می‌باشد. نگرشی که تا به امروزه در برنامهریزی شهری و مدیریت بحران در برخورد با سوانح وجود داشته نگرش مقابله‌ای و کاهش آسیب‌پذری بوده است، در حال حاضر رویکرد تابآوری دیدگاه جدیدی است که به جای تمرکز بر کاهش آسیب‌پذیری و نگاه مقابله‌ای به افزایش تابآوری و انعطاف‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی تأکید می-کند. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می‌باشد. برای انجام تحقیق از تحلیل پرسشنامه‌ای که توسط 40 نفر از خبرگان و متخصصان شهری تکمیل شده استفاده شد.نتایج نشان می‌دهد که شهر ارومیه به لحاظ تابآوری اجتماعی و زیرساختی در حد نسبتاً مطلوب قرار دارد اما از نظر تابآوری نهادی- مدیریتی، اقتصادی و کالبدی- محیطی دارای وضعیت مطلوبی نیست. در مجموع تابآوری کلی شهر ارومیه از نظر متخصصان پایین‌تر از حد مطلوب می‌باشد، به‌طوری که مقدار محاسبه شده تابآوری کلی شهر ارومیه 94/2 کمتر از حد مبنا (3) است. و بر اساس آزمون رگرسیون گام به گام از میان مؤلفههای تابآوری شهر ارومیه شاخص اجتماعی بیشترین تأثیر را در تابآوری شهر ارومیه داشته و شاخص زیرساختی کمترین تأثیر را داشته است.
کلیدواژه‌ها
- پریزادی، طاهر، شیخ‌الاسلامی، علیرضا، کریمی رزکانی، علیرضا (1398). تحلیل وضعیت تابآوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مورد مطالعه: شهر باقرشهر)، فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامهریزی شهری, 10(37) 41-
- حاتمی، یاسر، ذاکرحقیقی، کیانوش (1399). ارزیابی مؤلفههای تابآوری شهری در مفهوم و رویکرد گذار مطالعۀ موردی: منطقۀ یک شهر همدان. 9 فصلنامه جغرافیا و توسعه, ، 18(58).155-174.
- حسین زاده، رباب، صفر علی زاده، اسماعیل (1399). سنجش و ارزیابی وضعیت مؤلفههای سرزندگی شهری از منظر شهروندان (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامهریزی شهری 11(42).
- دلاکه، حسن، ثمره محسن بیگی، حسین، شاهیوندی، احمد (1396). سنجش میزان تابآوری اجتماعی در مناطق شهری اصفهان. دو فصلنامه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4 (9).
- رضایی، محمدرضا. (1389). تبیین تابآوری اجتماعات شهری به‌منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله)؛ مطالعهی موردی کلانشهر تهران، رسالهی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری به راهنمایی دکتر مجتبی رفیعیان و علی عسگری.
- زنگی‌آبادی، علی, تبریزی، نازنین. (1386). زلزله تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری،پژوهش‌های جغرافیایی، 1(38).
- فرزاد بهتاش، محمدرضا، کینژاد، محمدعلی، پیربابابی، محمدتقی و عسگری، علی (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفههای تابآوری کلانشهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(3).
- قربانی، رسول (1376). تراکم ساماندهی فضاهای شهری ارومیه، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
- پرورش، زهرا (1392). سنجش میزان تابآوری اجتماعات جدید شهری در مواجهه با مخاطرات طبیعی (نمونه موردی: شهرهای جدید منطقهی شهری اصفهان). برنامهریزی منطقهای. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده معماری و شهرسازی. دانشگاه شهید بهشتی.
- شهرداری ارومیه (1399)، طرح جامع و تفصیلی شهر ارومیه.
- Tierney, K., & Bruneau, M. (2007). Conceptualizing and measuring resilience: A key to disaster loss reduction. TR news, (250).
- Bodin, P., & Wiman, B. (2004). Resilience and other stability concepts in ecology: Notes on their origin, validity, and usefulness. ESS bulletin, 2(2), 33-43.
- Chang, S. E., & Falit-Baiamonte, A. (2001). Disaster vulnerability of businesses in the 2001 Nisqually earthquake. Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 4(2), 59-71.
- Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global environmental change, 18(4), 598-606.
- Norris, F. H., Stevens, S. P., Pfefferbaum, B., Wyche, K. F., & Pfefferbaum, R. L. (2008). Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. American journal of community psychology, 41(1-2), 127-150.
- Omand, D., 2005, Developing National Resilience, RUSI Journal, Vol. 50, No. 4, pp.14-18.
- Meerow, S., and Stults, M., 2016, Comparing Conceptualizations of Urban Climate Resilience in Theory and Practice, Sustainability. No. 8, PP. 2-16.
- Twigg, J. (2009). Characteristics of a disaster-resilient community: a guidance note (version 2).
- Birkmann, J., (2006), Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies, United Nations University press, Tokyo.
- Kontokosta, E., and Malik, A., 2018, The Resilience to Emergencies and Disasters Index: Applying Big Data to Benchmark and Validate Neighborhood Resilience Capacity, Sustainable Cities and Society, Vol. 36, PP. 272-285.
- Martínez, J. Luna Villagran, G.A. Zendejas Santin, V. (2017). Urban Regeneration with a Habitable and resilient vision for the Conurbation of Toluca. Management Research and Practice. 9(4): 61-71.
- Masten, A.S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227.
- Rose, A. (2004). Defining and measuring economic resilience to disasters. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 13(4), 307-314.
- Zhao, Xueting, Liwei Hu, Xingzhong Wang, and Jiabao Wu. 2022. "Study on Identification and Prevention of Traffic Congestion Zones Considering Resilience-Vulnerability of Urban Transportation Systems" Sustainability14, no. 24: 16907. https://doi.org/10.3390/su142416907.
- Sharifi, A., and Yamagata, Y., 2018, Resilience Oriented Urban Planning, Global Carbon Project Tsukuba International Office National Institute Ffor Environmental Studies Tsukuba Japan, Part of the Lecture Notes in Energy Book Series., LNEN, Vol. 65. PP. 3-27.
- Zhou, H., Wan, J., & Jia, H. (2009). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural Hazards, 53(1), 21-41.
- Adger, W.N. (2000). Social and ecological resilience: are they related? Progress in Human Geography, 24(3), 347-364.
- Brien, K., Sygna, L. & Haugen, J.E. (2004). Vulnerable or resilient? A multi-scale assessment of climate impacts and vulnerability in Norway. Climatic change, 64(1-2), 193-225.
- Klein, R.J., Nicholls, R.J. & Thomalla, F. (2003). Resilience to natural hazards: How useful is this concept? Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 5(1), 35-45.
)