نشریه علمی شهر ایمن
مؤلفه‌های معماری مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری ساختمان در برابر حریق (نمونه موردی: بازار تاریخی تبریز)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه معماری، دانشکده فنی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
2 دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
3 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
4 دانشیار، گروه معماری، دانشکده فنی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
ایمنی در برابر حریق تقریباً غیر ممکن است. تأمین امنیت در بناهای تاریخی به علت طرح معماری، همجواری‌ها، ساختار و مصالح مصرفی و احیاناً مداخلات انسانی و همچنین قوانین مربوط به مرمت، دارای چالش‌های متعددی است. این بناها با تکنولوژی و امکانات زمان خود احداث گردیده‌اند. و ممکن است با کدهای استاندارد امروز مطابقت نداشته باشند. آتش‌سوزی‌های متعدد عمدی و غیر عمدی در سال‌های اخیر نشان دهنده ضعف این بناها در برابر حریق می‌باشد. بازار تاریخی تبریز بزرگترین بازار سرپوشیده خاورمیانه و یکی از بازارهای مهم ایران است. مراجعات زیاد، شرایط ساختمانی، تنوع کالاو ارزش اقتصادی آنها، این بازار را به حوزه‌ای پراهمیت از نظر ایمنی تبدیل کرده‌است. حوادث اخیر نشان دهنده آسیب‌پذیری مجموعه در برابر حریق می‌باشد. آخرین آتش‌سوزی در 18اردیبهشت 1398 به وقوع پیوست و به تعداد زیادی از مغازه‌ها خسارت وارد شد. ضمناً علاوه بر خسارت حریق، بخش‌هایی از ساختمان نیز در حین اطفاء بر اثر استفاده از آب آسیب دید. این پژوهش در نظر دارد با مطالعه آتش‌سوزی‌های گذشته و بررسی چالش‌های موجود، و شناخت نقاط قوت و ضعف مجموعه و با بهره‌گیری از آرای متخصصین، بهینه‌ترین راه‌حل برای پاسخ به سوال اصلی پژوهش، یعنی کاهش آسیب‌پذیری در برابر حریق، را ارائه نماید. این پژوهش به صورت تلفیقی (کیفی-کمی) صورت پذیرفته‌است. محقق در ابتدا به کمک جامعه متخصصین رشته معماری و شهرسازی و با استفاده از روش نمونه‌گیری شبکه‌ای (گلوله برفی) و همچنین پس از مصاحبه با استفاده از تکنیک کدگذاری باز و محوری و به روش پیمایش اکتشافی دلفی (اعضای هیات علمی معماری و شهرسازی دانشگاه‌های کشور) اقدام به تهیه جدول هدف- محتوی نموده‌است. سپس جدول مربوطه به پرسشنامه تبدیل و طی 2 مرحله، پرسشنامه توزیع شده‌است. سپس به کمک نرم افزار26 SPSS داده‌ها تحلیل شده‌اند. بر اساس تحلیل عامل Q نتایج استخراج و در نهایت تاثیرگذارترین عوامل مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری در برابر حریق در بازار تبریز مشخص شده‌است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که دسترسی‌پذیربودن، محفوظ و تخلیه پذیر بودن، خود ایمنی و اشتعال‌ناپذیر بودن در برابر آتش و تولیدات آن، و سیستم‌های تاسیساتی پاسخگو، بیشترین تاثیر را در کاهش آسیب‌پذیری در برابر حریق در بازار تبریز برعهده دارند.
کلیدواژه‌ها
)