اولویت‌بندی شاخصه‌های مبتنی بر کاهش آسیب‌پذیری مراکز حیاتی با استفاده از تحلیل شبکه‌ای (نمونه مطالعاتی: منطقه پنج شهر تهران)

نظرپور, محمدتقی; خاکی, علی; بهرامی دوست, پیمان; حیدری, احمد

اولویت‌بندی شاخصه‌های مبتنی بر کاهش آسیب‌پذیری مراکز حیاتی با استفاده از تحلیل شبکه‌ای (نمونه مطالعاتی: منطقه پنج شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

² 2- استادیار دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

³ کارشناسی‌ارشد مهندسی معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

⁴ کارشناسی‌ارشد مهندسی معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی که دارد، همواره در معرض مخاطرات طبیعی به‌خصوص سیل و زلزله قرار دارد. به همین علت، حفظ و مراقبت از ساختمان‌های بااهمیت حیاتی در شهرها موردتوجه ویژه ی مدیران و برنامه ریزان شهری هستند. در پژوهش حاضر به کمک نمونه مطالعاتی، مراکز حیاتی منطقه پنج شهر تهران از لحاظ اولویت بندی مبتنی بر کاهش آسیب پذیری، مورد واکاوی و ارزیابی قرارگرفتند، معیارهای موردبررسی شامل: معیار بعد مکانی- منطقه (کالبدی، فیزیوگرافی، بافت) و بعد ساختار فیزیکی (ارتقاء، زیربنا، سازه، مصالح و نحوه جهت‌گیری در منطقه) است. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی-پیمایشی بوده، اطلاعات جمع‌آوری‌شده در ابتدا به‌صورت کتابخانه‌ای-اسنادی و تهیه لایه‌های اطلاعاتی از سازمان نقشه‌برداری و بازدیدهای میدانی صورت پذیرفت، سپس با بهره‌گیری از تکنیک دلفی متغیرها به ‌صورت زوجی با هم مقایسه و امتیازدهی شدند. جامعه آماری این تحقیق را 20 نفر از خبرگان حوزه معماری، شهرسازی، برنامه‌ریزی شهری و مدیریت بحران تشکیل داده و افراد نمونه به‌صورت هدفمند انتخاب گردیده‌اند. روایی محتوایی مدل و مولفه های آن با بهره‌گیری از نظرات خبرگان حاصل شد و به دلیل وجود رابطه‌ای درونی برخی از متغیرها از روش تحلیل شبکه‌ای(ANP) و برای وزن‌دهی به شاخص‌ها از نرم‌افزار SUPER DECISION بهره گرفته شد. در ادامه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و اعمال وزن به لایه‌های بعد مکانی منطقه، محدوده‌هایی که در معرض خطر قراردارند شناسایی، و مراکز با اهمیت حیاتی قرارگرفته در این محدوده مشخص و از نظر آسیب‌پذیری پس از اعمال وزن، اولویت‌بندی شده و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق از طرفی بیانگر اقدامات پیشگیرانه، قبل از وقوع مخاطرات طبیعی، برای کاهش خسارات مالی و جانی در ساختمان‌های حیاتی منطقه، و مکان‌هایی که این تلفات از بقیه نقاط بیشتر است را نشان می‌دهد. همچنین نتایج بیانگر استفاده از اصول معماری، شهرسازی و برنامه‌ریزی متناسب با مخاطرات به ‌منظور کاهش آسیب‌های مخاطرات طبیعی در ساختمان‌های حیاتی منطقه در جهت رسیدن به مدیریت مطلوب شهری است.

کلیدواژه‌ها